ไม่เฉพาะข่าวที่ ผู้ว่าณรงค์ศักดิ์ โอสถธนากร เข้ามาดำรงตำแหน่งผู้ว่าพะเยา จนทำให้พะเยาเป็นจังหวัดที่หลายคนจับตามองมากขึ้น แต่ที่ผ่านมาพะเยาก็เป็นดินแดนที่ได้รับความสนใจ จากวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ โดยเฉพาะวัฒนธรรมของชาวไทลื้อ ซึ่งเป็นหนึ่งใน 8 ชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ใน อ.เชียงคำ จ.พะเยา
ความสงบ สะอาด เป็นระเบียบของตัวหมู่บ้าน เป็นภาพแรกที่สร้างความประทับใจให้กับทุกคน แล้วความสนุกก็เริ่มต้นขึ้นทันที เมื่อการท่องเที่ยวในชุมชนไทลื้อเมืองมาง เมืองหย่วน อ.เชียงคำ มีชุดสวยๆ ของชาวไทลื้อให้เราได้ใส่เพื่อสร้างบรรยากาศการท่องเที่ยวที่สนุกสนานยิ่งขึ้นและที่สร้างสีสันมากกว่าที่ไหนๆ ก็ต้องยกให้ผู้ใหญ่บ้านคนงาม “พี่หยิน สยมพร แดงฟู” ที่อาสาพาเราท่องเที่ยวในวันนี้
จุดแรกเรานั่งรถรางไปกันที่ ศูนย์วัดแสนเมืองมา วิหารศิลปะลื้อผสมล้านนาร่วมสมัย มีพระพุทธศิลป์แบบลื้ออันงดงาม ภายในวัดยังมีพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน ให้เราได้เรียนรู้วิถีชีวิตเขาชาวไทลื้อ จุดนี้เราได้พบกับห้องนอนของชาวไทลื้อในสมัยก่อน ที่จะต้องนอนกางมุ้งเรียงกันโดยไม่มีการกั้นฝาผนัง ทำให้มุ้งของไทลื้อจึงเป็นสีดำ เพื่อสร้างความเป็นส่วนตัวนั่นเอง
ชาวไทลื้อมีฝีมือในการทอผ้า อยากรู้ก็ต้องมุ่งหน้าไปที่ ศูนย์วัฒนธรรมไทลื้อวัดหย่วน เป็นแหล่งภูมิปัญญาในทุกๆ ด้านของชาวไทลื้อให้ชมกันก่อนที่จะไปพบของจริง
ที่เฮือนไทลื้อบ้านแม่แสงดา นับเป็นบ้านไทลื้อดั้งเดิมที่ยังคงหลงเหลืออยู่เพียงหลังเดียวในเชียงคำ ตกทอดมาจากรุ่นสู่รุ่น โดยปัจจุบันมีแม่แสงดาดูแลรักษาไว้ พร้อมต้อนรับคณะนักท่องเที่ยวด้วยจิตไมตรี แม้ว่าแม่แสงดาจะอายุมากแล้ว แต่ก็ยังแข็งแรงสดใส เพราะได้ต้อนรับผู้คนมากหน้าหลายตา พร้อมเคล็ดลับ 6 โมงเย็นเข้านอน และเลือกรับประทานอาหารที่มาจากผักพื้นบ้าน
แม่แสงดามีเรื่องเล่าตั้งแต่สมัยรุ่นคุณพ่อที่อพยพมาจากสิบสองปันนา มาตั้งรกรากด้วยความยากลำบาก จนถึงปัจจุบันความเป็นอยู่ของชาวไทลื้อเป็นไปอย่างเรียบง่าย สุขสบาย ท่ามกลางการรักษาวัฒนธรรมประเพณีอันเหนียวแน่น
และเย็นนี้ เราก็ได้ร่วมล้อมขันโตกในมื้อเย็นกับแม่แสงดา ที่มีเรื่องเล่าสนุกสนานไม่จบสิ้น แม้กระทั่งอาหารแต่ละเมนู อย่าง จอผักกาดลื้อ แกงผักกาดส้ม แกงขนมจีนเส้นแห้ง จินซั่มพริก ปลาปิ้งอบ แต่ละชื่อไม่คุ้นหู แต่ก็ยังคุ้นตา ไม่รวมเจ้า “แอ่งแถะ” ลักษณะคล้ายวุ้นที่นำมายำ ทำมาจากใบเครือหมาน้อยมาคั้นจนเป็นวุ้น รสชาติแปลกประหลาด แต่พอได้ฟังแม่แสงดาคุยไปชิมไป ก็เพลินไปกับมื้อเย็นอันมีความสุขนี้ จนไม่อยากให้ถึงเวลาหกโมงเย็นเลย