ประเทศไทยมีพื้นที่ทั้งหมด 321 ล้านไร่ สามารถทำการเกษตรประมาณ 130 ล้านไร่ ซึ่งเป็นพื้นที่ปลูกข้าว 57.4 ล้านไร่ มีผลผลิตรวม 21 ล้าน ตันข้าวสาร ในอนาคตเราคาดการณ์ได้ว่า พื้นที่ปลูกข้าวกำลังลดลงเรื่อยๆ มิใช่เพียงแต่แนวโน้มที่ลดลงของพื้นที่การผลิตข้าวพื้นที่ที่ยังเหลืออยู่ ก็กำลังถูกแปรสภาพตามสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคม และความต้องการของเกษตรกร ตลอดจนข้อจำกัดของอายุเฉลี่ยของเกษตรกรที่มากขึ้น และจำนวนแรงงานในครอบครัวที่ลดลง
นิคมการเกษตรข้าวที่ส.ป.ก.ได้ดำเนินการ จึงเป็นหัวใจหลักสำคัญในการพัฒนาข้าวอย่างเป็นรูปธรรมโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ข้าวหอมมะลิ ซึ่งเป็นที่รู้จักไปทั่วโลก เนื่องจากไทยมีจุดแข็งในเชิงกลยุทธ์เพื่อเพิ่มศักยภาพข้าวหอมมะลิ คือ พื้นที่มีศักยภาพการผลิตได้พอเพียงต่อความต้องการของตลาดโลก ผลิตข้าวทุกขั้นตอนตาม คุณภาพ ตรงตามมาตรฐานความต้องการของ ตลาดในประเทศ และต่างประเทศ รักษาคุณภาพข้าวได้ดีมาเป็นเวลานาน เป็นที่น่าเชื่อถือของผู้บริโภค มีองค์กรภาครัฐกำกับดูแล ในฐานะข้าวเป็นพืชเศรษฐกิจหลัก
ดร.วีระชัย นาควิบูลย์วงศ์ เลขาธิการ ส.ป.ก. กล่าวว่า ในการจัดการเขตปฏิรูปที่ดิน เพื่อเพิ่มศักยภาพข้าวหอมมะลิ ซึ่ง ส.ป.ก.ได้ดำเนินการผ่านทางนิคมคมการเกษตรนั้น มีการ ดำเนินมาตรการเสริมสร้างเทคโนโลยีที่เหมาะสม เพื่อสร้างทางเลือกให้กับเกษตรกร ที่มุ่งเน้นการเปลี่ยนแปลง และเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ประโยชน์ที่ดิน ในเชิงการจัดการทั้งระบบ ตั้งแต่กระบวนการคัดเลือกพื้นที่ กระบวนการพัฒนาคุณภาพดิน การคัดเลือกใช้เมล็ดพันธุ์ที่ผ่านการรับรอง และมีคุณภาพ กระบวนการสร้างระบบการจัดการคุณภาพ GAP (Good Agricultural Product) กระบวนการแปรรูป การบรรจุภัณฑ์ และระบบตลาดที่สนองความต้องการของประเทศนำเข้าการขับเคลื่อนนิคมการเกษตรเกษตร
นอกจากการดำเนินงานนิคมการเกษตรข้าว ส.ป.ก.ยังได้ส่งเสริมให้เกษตรกรในเขตปฏิรูปที่ดินทำการเกษตรสู่ความยั่งยืน อาทิ การเกษตรแบบผสมผสาน เกษตรทฤษฎีใหม่วนเกษตร เกษตรอินทรีย์ โดยยึดตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สนับสนุนให้เกษตรกร บริหารจัดการที่ดินอย่างเหมาะสมต่อสภาพแวดล้อม และผลิตอาหารปลอดภัย สามารถบริโภคได้ในครัวเรือน และเป็นที่ยอมรับของผู้บริโภค ความสำเร็จของเกษตรอินทรีย์ในเขตปฏิรูปที่ดินนอกจากข้าวหอมมะลิอินทรีย์ที่นิคมการเกษตรข้าว อำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธรแล้ว ส.ป.ก.ยังได้สนับสนุนให้เกษตรกรได้น้อมนำแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในพื้นที่ของตนเพื่อให้เกษตรกรในเขตปฏิรูปที่ดินได้รับการพัฒนาครบทุกด้านเพื่อเตรียมความพร้อมเกษตรกรในการรองรับเขตการค้าเสรีอาเซียน
นอกจากนั้น ส.ป.ก.ได้ดำเนินการพัฒนาเกษตรกรเพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ด้วยการสร้างกลไกในการพัฒนาอาชีพเกษตรกรอย่างเป็นรูปธรรม ผ่านปราชญ์เกษตร และศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชน เพื่อการพัฒนาศักยภาพผืนดินทำกิน เพิ่มผลผลิต สร้าง รายได้ ให้ความช่วยเหลือด้านองค์ความรู้ และ เข้าถึงโอกาสทางเลือกในการเปลี่ยนอาชีพควบคู่ กับการสนับสนุนการตลาด และปัจจัยพื้นฐาน จะช่วยทำให้เกษตรกรที่ได้รับการจัดสรรที่ดิน เกิดความมั่นใจ และมีความรู้ความสามารถเพียงพอที่จะพึ่งตนเองตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จะเป็นหนทางหนึ่งที่ช่วยคุ้มครองที่ดินเพื่อเกษตรกรรมให้คงอยู่กับเกษตรกรตลอดไป
ดร.วีระชัย กล่าวเพิ่มเติมว่า ส.ป.ก.ได้ให้ความสำคัญกับการช่วยเหลือพี่น้องเกษตรกรโดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวนาในเขตปฏิรูปที่ดิน ซึ่ง ส.ป.ก.มีโครงการพัฒนาศักยภาพแกนนำเกษตรกร (โรงเรียนชาวนาต้นแบบ : Training of Trainer โครงการนี้จัดทำขึ้นเพื่อสร้างและพัฒนาแกนนำศูนย์ต้นแบบผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ได้คุณภาพและผ่านมาตรฐานการผลิตเมล็ดพันธุ์ โดยเน้นสร้างกระบวนการการเรียนรู้และ การฝึกทักษะในการเป็นวิทยากร (Training of Trainer) กระบวนการการผลิตเมล็ดพันธุ์ การจัดการแปลงนา ตลอดจนขยายองค์ความรู้ให้กับผู้ที่สนใจเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวไว้ใช้ในแปลงของตนเอง ทั้งนี้ มีสาระของเนื้อหาที่สำคัญ คือ การคัดเมล็ดพันธุ์ข้าว เพื่อแก้ปัญหาข้อจำกัดด้านเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยเฉพาะพันธุ์ข้าวพื้น เมือง และเพื่อสร้างความมั่นคงให้กับครอบครัวเกษตรกร โดยมุ่งหวังให้เกษตรกรได้เรียนรู้กระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ การปรับปรุงเมล็ดพันธุ์ การคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ รวมถึงการกระจายเมล็ดพันธุ์ โดยเกษตรกร (ชาวนา) จะเป็นผู้ถ่ายทอดแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันเอง โดยมีนักวิชาการ นักพัฒนา และนักส่งเสริม คอยเป็นพี่เลี้ยงให้การสนับสนุนตลอดการอบรม
อย่างไรก็ตาม โรงเรียนชาวนาต้นแบบจะขยายผลโครงการทั่วประเทศ เพื่อให้เกิดเครือข่ายเกษตรกรที่เชื่อมโยงถึงกัน โดยเปิดโอกาสได้แลกเปลี่ยนความรู้มากยิ่งขึ้น และที่สำคัญเพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมกับเกษตรกรในการสร้างความมั่นคงทางอาหาร ที่นับวันจะทวีความรุนแรงยิ่งขึ้นและเพื่อก้าวสู่ประชาคม เศรษฐกิจอาเซียน หรือ เออีซี ในปี 2558 นี้