ผมเชื่อว่าคงไม่มีใครชอบที่จะถูกวิพากษ์วิจารณ์ แม้จะรู้ว่าการพูดนั้นทำเป็นการติเพื่อก่อก็ตาม ต่อให้เป็นคนใจกว้าง การที่จะมีคนอื่นมาชี้ข้อบกพร่องให้ฟัง ก็เป็นเรื่องยากที่จะทำใจยอมรับ ดังนั้น หากเราต้องวิพากษ์วิจารณ์ใคร คุณต้องมีศิลปะในการพูด ตลอดจนต้องวิจารณ์อย่างสร้างสรรค์เพื่อให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ดีขึ้นเท่านั้น ปัจจัยที่ควรตระหนักถึงในการวิจารณ์อย่างสร้างสรรค์มีดังนี้ครับ
ทำเป็นการส่วนตัว ในที่ส่วนตัว อย่าทำต่อหน้าผู้อื่น ให้เกิดความอับอาย
พูดเมื่อคุณสังเกตแล้วว่า ผู้ฟังอยู่ในอารมณ์ที่พร้อมจะรับฟัง โดยปกติ ไม่ควรเป็นการพูดทันทีหลังจากที่เกิดเหตุการณ์ ควรรอให้ผู้ฟังคลายอารมณ์ลงก่อน
ตัวคุณในฐานะผู้พูดเอง ก็ต้องควบคุมอารมณ์ให้ดี ใจเย็น ไม่พูดด้วยความโกรธ มิฉะนั้นจะกลายเป็นการสร้างความ ขัดแย้ง แทนที่จะเป็นการปรับพฤติกรรมให้ดีขึ้น
พูดถึงเฉพาะ “พฤติกรรม” มุ่งเน้นที่ผลเสียจากการกระทำ หรือพฤติกรรมนั้นๆ ไม่วิพากษ์วิจารณ์ตัวบุคคล หรือเรื่อง ส่วนตัว
พูดชัดเจน ตรงประเด็น ยกตัวอย่างเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริง และผลเสียที่เกิดขึ้น สิ่งสำคัญคือ ผู้วิจารณ์ต้องเป็นคนยกตัวอย่างก่อน มิใช่ให้ผู้ถูกวิจารณ์ขอให้ยกตัวอย่างมาแสดงเป็นหลักฐาน
แน่ใจว่าผู้ฟังเข้าใจประเด็นที่ถูกวิจารณ์ ด้วยการตั้งคำถาม และสังเกตดูว่า เขายอมรับ หรือโต้แย้งในสิ่งที่ถูกวิจารณ์มากน้อยเพียงใด
อย่ามีอคติ
อย่าแสดงให้เขารู้สึกว่าคุณเหนือกว่า ในแง่ความรอบรู้
อย่าเดาว่าเขาทำอย่างนี้เพราะอะไร หากสงสัยต้องเรียกมาถาม
การวิจารณ์ควรพุ่งเป้าไปที่พฤติกรรมที่ผู้รับสามารถเปลี่ยนแปลงได้
อย่าวิจารณ์คนอื่นจนถึงขั้นที่ผู้รับรู้สึกว่าเป็นการคุกคาม ก่อความเครียดมากเกินไป
การพูดควรใช้โทนเสียงที่ดี อบอุ่น เป็นมิตร ไม่ใช้คำหยาบ
ท้ายที่สุด การจะมีศิลปะในการวิพากษ์วิจารณ์ที่ง่ายที่สุด คือ การคิดอยู่เสมอครับว่า “จงปฏิบัติต่อผู้อื่น เช่นเดียวกับที่ต้องการให้ผู้อื่นปฏิบัติต่อเรา” แล้วคุณจะคิดก่อนพูด คิดก่อนจะแสดงอากัปกิริยาต่างๆ ออกไปนั่นเองครับ